حقوق جوانان از نگاه اسلام

مقدمه

1. حقوق خانوادگى‏

از نگاه احادیث اسلامى، به همان میزان که پدر و مادر بر جوان حق دارند، جوان نیز بر پدر و مادر خود، حق دارد و تجاوز به حقوق او مذموم و محکوم است، چنان‏که پیامبر خدا مى ‏فرماید:
 « یَلزَمُ الوالِدَینِ مِنَ العُقوقِ لِوَلَدِهِما مایَلزَمُ الوَلَدَ لَهُما مِن عُقوقِهِما. بر عهده پدر و مادر نسبت به فرزند، حقوقى است، مانند حقوقى که نسبت به پدر و مادر بر عهده فرزند است.»[1]
ساده ‏ترین حقّ جوان بر خانواده، احترام گذاشتن به شخصیت اوست. به تعبیر پیامبر خدا، فرزند در هفت‏سال سوم زندگى (یعنى از پانزده سالگى تا 21 سالگى) وزیر خانواده است، [2]
و این بدان معناست که استقلال شخصیت کودک، از این دوران آغاز مى‏شود. او از پانزده سالگى، یک شخصیت کاملًا مستقل دارد و از این پس، پدر، رهبر و راهنماى فرزند است، نه حاکم و فرمانده بى‏چون و چرا! و فرزند، دستْ‏یار و مشاور پدر است، نه مطیع مطلق و برده او!
علاوه بر این، خانواده باید تا آن جا که مى‏تواند، زمینه رشد و شکوفایى جوان را در همه ابعاد مادّى و معنوى فراهم کند. گفتنى است که در میان همه حقوق جوان بر خانواده، در احادیث اسلامى، چند حق مورد تأکید قرار گرفته است. این حقوق، عبارت‏اند از:

• فراهم کردن مقدّمات ازدواج
• برقرارى عدالت میان فرزندان
• دعا براى آنان
• و در صورتى که جوان مرتکب خطا شد، اجتناب از نفرین کردن بر او، و همچنین افراط در سرزنش و توبیخ او.

1. حقوق اجتماعى‏

در نظام برخاسته از اراده مردم مسلمان (و به تعبیر دیگر: نظام مردم‏سالارى دینى)، حقوق اجتماعى جوانان، بسیار فراتر از حقوق خانوادگى آنهاست؛ زیرا نظام اسلامى فلسفه‏ اى جز رشد و شکوفایى انسان ندارد و بهترین فرصت براى شکوفایى استعدادهاى انسان، دوران جوانى است. بنا بر این، برنامه‏ریزى براى حلّ مشکلات جوانان و تأمین نیازهاى آنان (از قبیل: فراهم کردن زمینه تحصیل، مطالعه آزاد، اشتغال مفید و سازنده، ازدواج، ورزش، تفریح، ابهام ‏زدایى فرهنگى، اعتقادى و سیاسى و ...) باید در صدر همه برنامه‏ هاى اساسى دولت اسلامى باشد.
در واقع، مدیریت سیاسى و فرهنگى جامعه، حقّ جوانان است، البته مشروط به‏ این که درست تربیت شوند و مسئولیت تربیت آنها با رهبران سیاسى و فرهنگى جوامع اسلامى است. رهبران جهان اسلام باید از پیامبر خدا، سرمشق بگیرند و جوانان را براى رسیدن به این حق که حق جامعه اسلامى نیز هست تربیت کنند.
 
منبع : کتاب «حکمت نامه جوان»، نویسنده: آیت الله ری شهری